ولایت لغمان

 لغمان یکى از ولایات شرقى افغانستان است که درسال 1343 هجرى شمسى تاسیس شده و مرکز آن   مهترلام میباشد .
مساحت این ولایت 3،843کیلومتر مربع و نفوس آن  به اساس سرشمارى سال 2009 میلادى 435 هزار تن تخمین شده و در ارتفاع 772 متر از سطح بهر موقعیت دارد .
 باشندگان این ولایت از اقوام پشتون، تاجک و پشه یى تشکیل شده و به اساس شمارى اخیر 58 درصد آن پشتون ، 21 تاجک و پشه یى نیز  21 درصد است .
پشتون هاى این ولایت از قبیله هاى ساپى، سهاک، هوت خیل ، خروتى، الکوزى ، تره خیل ، رستم خیل ، میچن خیل ، اکاخیل ، نیازى  و وردک تشکیل شده است .
 ولایت لغمان در دامنه هاى کوهاى هندوکش درپهلوى دریاى کابل موقعیت دارد که دریاى هاى الینگار و الیشنگ به زیبایى این ولایت افزایش داده است .
 تعداد تمامى قریه هاى لغمان به (640) میرسد و یک زمان ازمربوطات الینایان بود و همچنان این منطقه مرکزیت مدنیت بودایى خوانده شده و علاوه برسنگ نوشته هاى اشوکا( شاه خانواده یوریایى ها هندى) و اثار درونته یک تعداد اثاربودایى در آن وجود دارد که مورد توجه محققان و دانشمندان قرار گرفته است ، حدودالعالم به بت خانه هاى آن اشاره کرده و روایات مختلفت تاریخى درمورد کالام (مرکز) یا مهترلام و مهترلمک وجود دارد .
 موقعیت :
ولایت لغمان در شرق و جنوب با ولایت ننگرهار، در شمال شرق با کنر، در شمال با نورستان، درشمال غرب با پنجشیر و در غرب با کابل و کاپیسا همسرحد است .

 واحدهاى ادارى :
ولایت لغمان به شمول مرکز ( مهترلام ) شش واحد ادارى دارد که عبارت است از: مهترلام ( مرکز ) ، الیشنگ، الینگار، دولت شاه ، قرغه یى و بادپش .

 مشاهیر :
محمدنور بابا، گل باچا الفت ، محمد شاه خان بابکرخیل، عبدالله لغمانى، اسحاق ننگیال،  شهید مولوی حبیب الرحمن، قیام الدین کشاف، رییس محمد قاسم خان، انجنیر محمد عالم قرار، اسماعیل یون ، محمد حنیف اتمر، زلمى هیوادمل، داکیر عبدالظاهر (صدر اعظم اسبق)، زلمى خلیلزاد، داکتر محمد حسن کاکر، احمد ظاهر (آواز خوان) شفیق مرید (آوازخوان) من?ل (آوزار خوان)، سعید افغانى، حبیب الرحمن مهدى،خانم سایره،غلام حسن خان ساپی، صدیق کاوون توپانى، عبدالحق ورنتاوال و اسدالله دانش .
زراعت :
 علاوه بر دریاى کابل دریاهاى الینگار و الیشنگ از این ولایت مى گذرد و با داشتن آب هاى زیاد کاریزها و ذخیره ها ، برخى بیشتر مردم این ولایت مصروف زراعت میباشند .
 سبزیجات و محصولات دیگر نباتى این ولایت علاوه بر نیاز مردم لغمان نیازهاى ولایت مشرقى و کابل نیز مرفوع مى سازد، در این ولایت علاوه بر برنج ، لوبیا  و ترکارى هاى مختلف و میوه ها، چون نارنج ، مالته ، لیمو، کینو، سیب، زردالو، چهارمغز و دیگر پیدا میشود . جنگل هاى جلغوزه نیز در مناطق کوهى این ولایت وجود دارد و علاوه بر آن جنگل هاى ولایت لغمان از درخت هاى ارچه ، صبر ،بلوط ، چنار و درخت هاى دیگر تشکیل شده است .
 
بندهاى آب  و دریاها :
 دو دریاى بزرگ الینگار و الیشنگ در این ولایت جریان دارد که بعداً در ولسوالى قرغه یى با دریاى کابل یکجا میشود . بند آب برق درونته که ولایت ننگرهار از آن استفاده مى نماید، در منطقه درونته مربوطات ولسوالى قرغه یى موقعیت دارد .
یک پروژه بزرگ ماهى نیز بر لب دریا در ولسوالى قرغه یى این ولایت وجود داشت ؛اما با تاسف که اکنون از بین رفته است .
 
ورزش :
 بازى هاى والیبال و فوتبال علاوه به بازى هاى دیگر در این ولایت وجود دارد؛ اما اخیراً بازى کرکت در این ولایت بسیار رشد کرده ، تیم منتخب ولایتى دارد و بازى کنان این ولایت به تیم ملى کشور نیز راه یافته است .کرکت علاوه بر مرکز ولایت در ولسوالى ها بسیار رشده کرده است و همچنان ورزش هاى رزمى ، تکواندو ، بوکسنگ ، کاراته و دیگر در این ولایت مروج است .
 
معارف :
 ولایت لغمان نیز از ولایات است که برخى بیشتر نسل جوان آن مصروف فراگیرى تعلیم هستند ، در این ولایت در حدود  291 مکتب وجود دارد که از جمع آن 119 باب لیسه و متباقى ابتدایه و متوسطه میباشد .
 به اساس معلومات مسوولین ریاست معارف، تعداد مجموعى شاگردان در این ولایت به 178171تن میرسد که از جمع آنان 80618 دختر و متباقى پسر است و درحدود 4098 معلم امور تدریسى آن را  پیش میبرند که 311 تن آن معلم زن است .چهار باب لیسه زراعت ، یک تخنیکم ، یک دارالعلوم، دو انستیتیوت ، یک دارالمعلمین مرکزى با چهار الحاقیه و 14 باب مدرسه در این ولایت فعالیت دارد .
 در این ولایت چهار مکاتب خصوصى فعالیت دارد که براى ده ها تن استاد و شاگرد زمینه تعلیم مساعد کرده و پوهنتون لغمان نیز سال گذاشته با داشتن چهار پوهن?ى آغاز به فعالیت کرده است .
صنعت :
 ولایت لغمان با درنظر داشت موقعیت ستراتیژیک خود ، محیط مساعد براى صنعت دارد؛ اما طوریکه لازم بود به آن اندازه رشد نکرده است .
 آب و هواى این ولایت بسیار خوب است و شرایط خوب براى کار کردن دارد ،فابریکات صنعتى در لغمان بسیار کم دیده میشود و اگر موجود هم باشد ، پس بسیار کوچک است .در این ولایت یک فابریکه کوچک چپلک سازى ، چند فابریکات کوچک نجارى ، روب و کاکولا فعالیت دارد؛ اما فابریکات دیگر کوچک و بزرگ وجود ندارد و نه هم کدام کسى در این بخش سرمایه گذارى کرده است .
 نهادهاى مدنى :
در این ولایت تعدادى زیادى نهادهاى مدنى وجود دارد که بعضى از آنها عبارت است از : الینگارفرهنگى یون ، لغمان ادبى بهیر ،انجمن مستقل خبرنگاران ونوسیندگان زون شرق ، اتحادیه حمایت حقوق زنان ، اتحادیه جوانان و همچو دیگر ...
رسانه ها :
 در این ولایت رسانه هاى زیاد نشرات دارد .
صوتى : رادیوملى لغمان و  رادیوى کاوون غز
رادیوهاى که ستدیوهاى آن در ننگرهار و در لغمان نیز شینده میشود : رادیو ملى ننگرهار، شرق ، نرگس ، اصلاح ، مرام ، کلید ، اباسین ، صفا ، نن ، همیشه بهار ، انعکاس ، مینه و رادیو وطندار .
رادیوهاى که در مرکز کشور (کابل )موقعیت دارد و در این ولایت شنیده میشود :
آرمان ، اریانا، اراکوزیا، بى بى سى ، آزادى ،آشنا صداى امریکا، مشال ، ستا ، گوربت ، نوا ، رادیو ملى کابل ، سلام وطندار ، شمشاد و همچو رادیوهاى دیگر ...
 رسانه هاى تصویرى:
یگانه رسانه تصویرى لغمان  تلویزیون ملى لغمان میباشد .
تلویزیون هاى که در کابل موقعیت دارد و برنامه هاى آن در این ولایت دیده میشود ، عبارت است از :
تلویزیون ملى کابل ، آشنا ، لمر ، طوع نیوز ، آریانا، تمدن ، خورشید، ژوندون ، نور و تلویزیون یک .
 رسانه هاى چاپى :
شمارى از رسانه هاى چاپى نیز در این ولایت فعالیت دارد که عبارت است از :
مجله لغمان ، مجله شینکى لغمان ، روشان ، نورلام ، لغمان حوانان ، بورا و همچو دیگر ...
 کلتور :
 طوریکه ولایت لغمان با ولایت ننگرهار همسرحد است، امور فرهنگى و کلتورى در این ولایت بسیار به خوبى به پیش میرود و تعدادى زیاد از انجمن هاى فرهنگى در آن فعالیت دارد که به گونه مثال از لغمان فرهنگى یون ، انجمن مستقل خبرنگاران ونوسیندگان زون شرق، لغمان ادبى بهیر و لمپاکا فرهنگى بنست ، انجمن نخستین فرهنگى  لغمان درسال 1377 هجرى خورشیدى به نام لغمان فرهنگى یون در این ولایت تاسیس شده است و بعد از آن همچو انجمن هاى دیگر نیز به وجود آمد .
مشاعره بهارى وععنوى سمسورلغمان نیز همه ساله در ریاست اطلاعات و فرهنگ این ولایت برگزار میشود که علاوه برفرهنگیان این ولایت، شعرا و فرهنگیان ولایت کابل و سایر ولایت نیز در آن اشتراک مى نمایند . سنگ نوشته هاى به رسم الخط ارمنى نوشته شده بود در درسال 1384 ه ش دریک کوه موسوم به شله تک دریافت شده و هنوز هم در این کوه وجود دارد و از آن نگهدارى میشود .
  ده ها شاعر زبان پشه یى نیز در این ولایت وجود دارد و تاکنون چهار تذکره چاپ گردیده است .ولایت لغمان نیز مثل ولایات دیگر موسیقى ویژه دارد که از آلات موسیقى هارموینه ، تبله ، نغاره ، سورنى و دیگر ... یاد آورى کرده میتوانیم ، فورم هاى اشعار فوکلوریک پشتو ( سروکى ، مقام ،لوبه و بگتى ) توسط هنرمندان محلى این ولایت خوانده  میشود .

دره پنجشیر

جاده دارلامان کابل